Keith Jarretts The Köln Concert: bijna geannuleerd, maar nu iconisch

Ze zaten nog net niet opgevouwen in de kleine Renault: de Amerikaanse Keith Jarrett reed samen met de Duitse contrabassist en ECM Records-oprichter Manfred Eicher van Zürich naar Keulen. Een tocht van pakweg zeshonderd kilometer. 

Repetitiepiano

Toen Jarrett in de namiddag arriveerde bij de Keulse Opera, vermoeid en met een pijnlijke rug, bleek dat de 17-jarige organisator Vera Brandes niet de gevraagde Bösendorfer Imperial concertvleugel had geregeld. In plaats daarvan stond er een krakkemikkige repetitiepiano. Een valse repetitiepiano wel te verstaan, waarvan de pedalen bovendien niet naar behoren werkten.  
 
Gelukkig vond het uitverkochte concert pas om 23.30 uur plaats, direct na een operavoorstelling. Dit gaf de organisator de tijd om te zorgen voor een passend alternatief. Brandes slaagde daar in eerste instantie in, maar de harde regen en de kou maakten het onmogelijk om de concertvleugel te verplaatsen naar de Keulse Opera. Jarrett moest het daarom toch doen met de repetitiepiano die allesbehalve ideaal was. Urenlang stemmen en repareren van de piano mocht daarbij niet baten.  

Annuleren

Met nog maar een paar uur te gaan, stapte Jarrett in de auto. Hij wilde het concert alsnog annuleren. Toch liet hij zich overtuigen om te blijven, iets waar we de jonge organisator dankbaar voor mogen zijn. Was Jarrett wél vertrokken, dan hadden we immers nooit kennis mogen maken met zijn iconische improvisatiewerk. Jarrett maakte voor het concert uiteindelijk vooral gebruik van het middelste gedeelte van de piano, omdat de hoge en lage toetsen niet goed klonken. Deze keuze heeft ongetwijfeld bijgedragen aan het succes van de improvisatie.  

“Helemaal zwart van de noten”

Pianist Ralph van Raat kwam al op jonge leeftijd de bladmuziek tegen van The Köln Concert. Hij zegt daarover: “Ook toen al ging ik niet meteen naar muziek luisteren als ik bladmuziek in handen krijg. Als je een eigen visie wil ontwikkelen, moet je een muziekstuk eerst lezen. Het zag er ontzettend ingewikkeld uit, helemaal zwart van de noten. Ritmisch snapte ik het niet, ik kwam niet verder dan de introductie. Pas toen ik tweeëntwintig was, ging ik verder met de partituur en beluisterde ik het stuk voor de eerste keer.”  
 
Bekijk ook: Interview met Ralph van Raat (Trouw, premium-artikel) 
 
Hoewel The Köln Concert van origine een improvisatiestuk was, gelooft Van Raat dat het stuk ook als compositie staat als een huis. ”Ik wil laten horen dat een interpretatie door een klassieke musicus óók werkt. Ik beschouw het als een nieuwe uitvoering, mijn eigen interpretatie; het is aan het publiek om te beoordelen of The Köln Concert standhoudt als compositie.” 
 
Van Raat belooft bovendien dat hij het kenmerkende stampen van Jarrett overneemt. Het staat zelfs aangegeven in delen van zijn partituur en is in zijn ogen een essentieel onderdeel van de muziek. “Maar het neuriën en kreunen laat ik links liggen“, vertelde hij lachend aan Trouw, “dat zal ik mensen maar niet aandoen.”  
 
Ralph van Raat speelt op vrijdag 24 januari in Muziekgebouw Eindhoven het volledige The Köln Concert van Keith Jarrett.